Fizjoterapia uroginekologiczna dzieci koncentruje się na leczeniu zaburzeń czynnościowych układu moczowo-jelitowego, takich jak moczenie nocne, parcia naglące, zaburzenia mikcji, zaparcia czy dyssynergia dna miednicy. Rekomendacje ICCS, ICS i ESPU podkreślają, że skuteczność terapii rośnie, gdy łączy się rzetelną diagnostykę, edukację oraz ukierunkowane techniki fizjoterapeutyczne, dostosowane do wieku i możliwości dziecka.

Diagnoza w fizjoterapii uroginekologicznej dzieci.
Kompleksowa diagnostyka to fundament prawidłowo dobranej terapii. Powinna łączyć ocenę kliniczną i nieinwazyjne badania instrumentalne.

1. Wywiad i dzienniczek mikcji
Analizuje się:
• częstotliwość mikcji i epizodów nietrzymania,
• poziom nawodnienia i zwyczaje toaletowe,
• rytm wypróżnień i konsystencję stolca.
Dzienniczki mikcji i stolca są jednym z najwiarygodniejszych narzędzi diagnostycznych we wczesnym etapie terapii.

2. Ocena funkcjonalna
Obejmuje:
• analizę postawy ciała i toru oddechowego,
• obserwację napięcia i reaktywności mięśni dna miednicy
• ocenę zachowań kompensacyjnych
• prawidłowość pozycji na toalecie.
U dzieci stosuje się przede wszystkim ocenę zewnętrzną MDM, która jest wystarczająca do rozpoznania większości zaburzeń funkcjonalnych.

3. USG przezbrzuszne, przezkroczowe (zewnętrzne)
USG jest całkowicie nieinwazyjne i bardzo dobrze tolerowane przez młodych pacjentów.
Pozwala ocenić:
• aktywność i koordynację MDM,
• pracę przepony i wzorzec oddechowy,
• zaleganie moczu po mikcji (PVR),
• funkcję pęcherza w czasie mikcji.
USG jest wartościowym narzędziem diagnostycznym i skuteczną formą biofeedbacku.

4. EMG powierzchniowe (sEMG)
Umożliwia:
• ocenę napięcia spoczynkowego MDM,
• kontrolę skurczu i relaksacji,
• wykrycie dyssynergii w trakcie mikcji,
• ocenę zmęczenia mięśniowego.
Elektrody są naklejane na skórę w okolicy krocza, co czyni metodę w pełni bezpieczną.

Metody terapeutyczne:

1. Modyfikacja nawyków toaletowych
To terapia pierwszego wyboru, obejmująca:
• edukację o prawidłowych nawykach mikcyjnych i jelitowych,
• regularne mikcje (timed voiding),
• korektę pozycji na toalecie,
• odpowiednie nawodnienie.
Uroterapia samodzielnie poprawia stan nawet 40–50% pacjentów.

2. Trening mięśni dna miednicy (PFMT)
Nauka świadomego napinania i rozluźniania MDM w formie dostosowanej do wieku dziecka.
Cele:
• poprawa koordynacji pęcherz–dno miednicy,
• normalizacja napięcia,
• nauka relaksacji, szczególnie ważna w dyssynergii.
Badania wskazują redukcję epizodów nietrzymania moczu nawet o 70%.


3. Terapia manualna i wisceralna
Wskazana zwłaszcza w zaparciach i dysfunkcjach napięciowych.
Obejmuje:
• normalizację napięcia mięśni brzucha, przepony i okolic lędźwiowych,
• techniki wspierające perystaltykę,
• pracę z oddechem.
EBM potwierdza skuteczność terapii manualnej jako wsparcia standardowego leczenia zaparć.

4. Trening oddechowy i reedukacja posturalna
Celem jest harmonizacja pracy przepony i dna miednicy oraz regulacja ciśnień w jamie brzusznej. Nieprawidłowy tor oddechu często współistnieje z zaburzeniami mikcji.

5. Terapia defekacji
Niezbędna przy zaparciach czynnościowych.
Obejmuje:
• edukację i uważność defekacyjną,
• właściwą pozycję (podparcie stóp, zwiększenie zgięcia bioder),
• trening relaksacji dna miednicy,
• masaż brzucha i techniki oddechowe.

6. Biofeedback EMG
Dzięki wizualizacji aktywności mięśni dziecko szybciej rozumie ruch i łatwiej uczy się kontroli.
Szczególnie skuteczny przy:
• dyssynergii,
• nieprawidłowym nawyku napinania MDM podczas mikcji.
Metaanalizy wskazują, że biofeedback podwaja skuteczność klasycznej uroterapii w zaburzeniach koordynacji.

7. Elektrostymulacja i TENS
Stosowane głównie przy:
• pęcherzu nadreaktywnym (OAB),
• obniżonej świadomości czucia,
• przewlekłych zaparciach lub problemach neurologicznych.
TENS okolicy krzyżowej oraz neuromodulacja PTNS wykazują w badaniach skuteczność porównywalną z leczeniem farmakologicznym w łagodnych OAB.


8. Terapia zabawowa
U młodszych dzieci kluczowa dla skuteczności terapii.
Przykłady:
• gry sterowane sygnałem EMG
• ćwiczenia w formie zabaw ruchowych,
• relaksacje sensoryczne.

Podsumowanie
Fizjoterapia uroginekologiczna dzieci opiera się na kompleksowej diagnostyce (wywiad, USG, EMG, uroflow) oraz dobrze udokumentowanych metodach terapeutycznych, takich jak uroterapia, PFMT, biofeedback, TENS, terapia manualna i reedukacja oddechowa.
Najlepsze efekty uzyskuje się, gdy terapia jest:
• spersonalizowana,
• oparta na EBM,
• prowadzona w duchu edukacji i współpracy z rodziną,
• dostosowana do rozwoju dziecka.