Kolano - więzadło krzyżowe

Jednym z najczęstszych urazów kolana jest uszkodzenie (naciągnięcie lub zerwanie) więzadła krzyżowego przedniego (ACL, ang. Anterior Cruciate Ligament). Sportowcy jeżdżący na nartach, grający w piłkę nożną, czy koszykówkę są najbardziej narażeni na obrażenia ich więzadeł krzyżowych.

W przypadku uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego (ACL), pacjent może wymagać operacji, aby przywrócić pełną sprawność kolana. Kwestia operacji zależy od kilku czynników, m.in. stopnia uszkodzenia i poziomu aktywności.

• W celu kwalifikacji do wykonania zabiegu przygotowania planu rehabilitacji, zapraszam na wizytę, którą możesz umówić klikając tutaj

W poniższym artykule przeczytasz:

1. Anatomia ACL
2. Stopnie uszkodzenia ACL
3. Mechanizm uszkodzenia ACL
4. Objawy uszkodzenia ACL
5. Badanie lekarskie
6. Leczenie
7. Rehabilitacja

ANATOMIA ACL

W stawie kolanowym stykają się trzy kości: kość udowa, piszczelowa i rzepka. Rzepka znajduje się bezpośrednio przed stawem kolanowym i bierze udział zwiększeniu siły wyprostu. Więzadła zapewniają połączenia między kośćmi. W kolanie są cztery główne więzadła. Działają jak silne taśmy, utrzymając kości w prawidłowym położeniu między sobą, czyli utrzymują stabilność kolana.

Więzadła poboczne

Znajdują się na bocznych powierzchniach kolana. Więzadło poboczne przyśrodkowe (piszczelowe) znajduje się po wewnętrznej stronie, natomiast więzadło poboczne boczne (strzałkowe) znajduje się po zewnętrznej stronie. Kontrolują one ruchy kolana na boki i przygotowują go na nietypowe ruchy.
 

Więzadła krzyżowe

Znajdują się wewnątrz stawu kolanowego. Więzadło krzyżowe przednie (ACL) "krzyżuje się" z więzadłem krzyżowym tylnym (PCL, ang. Posterior Cruciate Ligament). Więzadła krzyżowe kontrolują m.in. nadmierne wysuwanie się kości piszczelowej do przodu i do tyłu (wysuwanie się kości piszczelowej względem kości udowej).

Więzadło krzyżowe przednie biegnie ukośnie, od zewnątrz w dół i przyśrodkowo). Zapobiega wysuwaniu się kości piszczelowej przed kość udową (test szuflady przedniej), a także zapewnia stabilność obrotową kolana (test pivot shift).

STOPNIE USZKODZENIA ACL

Około połowa wszystkich urazów więzadła krzyżowego przedniego występuje równocześnie z uszkodzeniami innych struktur w kolanie, takich jak uszkodzenia chrząstki, łąkotki lub innych więzadeł.

Uraz powodujący uszkodzenie więzadła krzyżowego uważany jest za "skręcenie" i jest klasyfikowany wg. powagi urazu.

Uszkodzenie 1 stopnia: więzadło jest lekko uszkodzone. Zostało lekko naciągnięte, ale jest na tyle sprawne aby zapewnić stabilność stawu kolanowego.

Uszkodzenie 2 stopnia: więzadło jest naciągnięte do takiego poziomu, że staje się luźne, wiotkie (loose ligemant). Ten stan często jest określany jako częściowe uszkodzenie więzadła, choć niestety mimo zachowanej ciągłości, nie spełnia już swojej funkcji, a kolano pozostaje niestabilne. Może być też powodem bolesnych bloków kolana.

Uszkodzenie 3 stopnia: ten typ skręcenia jest najczęściej uznawany za całkowite zerwanie więzadła. Oznacza to, że więzadło rozdzieliło się na dwie części i staw kolanowy jest niestabilny.

Częściowe uszkodzenia ACL występują rzadko (lub są rzadziej rozpoznawane - pacjenci rzadko trafiają z nimi do ortopedy), większość urazów jest całkowitych albo bliskich kompletnego rozdarcia.

MECHANIZM USZKODZENIA ACL

Więzadło krzyżowe przednie może zostać uszkodzone w wyniku kilku sytuacji:

• gwałtowana zmiana kierunku ruchu
• nagłe zatrzymanie w ruchu
• zwolnienie podczas biegu
• złe wylądowanie na powierzchni po podskoku
• bezpośredni kontakt lub zderzenie z czymś twardym

Liczne badania dowodzą, że wśród kobiet sportowców częściej dochodzi do uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego, niż wśród mężczyzn. Według badaczy jest to spowodowane różnicami w kondycji fizycznej, sile mięśni i kontroli nerwowo-mięśniowej. Inne proponowane przyczyny to różnice w budowie miednicy i kończyn dolnych, zwiększone wiotkość więzadła lub wpływ estrogenu na jego właściwości. 

OBJAWY

W przypadku uszkodzonego ACL, możesz usłyszeć trzaski, kliki w kolanie i czuć jakby kolano podczas ruchu "uciekało", "ustępowało" (ang. giving way). Inne typowe objawy to:

• Ból z obrzękiem. W ciągu 24 godzin kolano może opuchnąć. Objawy te mogą same ustąpić. Jednak powrót do sportu z niestabilnym kolanem (bez leczenia) znacznie zwiększa ryzyko kolejnych uszkodzeń, takich jak uszkodzenie łąkotki i chrząstki w kolanie
• Utrata zdolności do pełnych ruchów kolanem (ograniczenie ruchomości, ang. ROM - Range of Motion)
• Bolesność stawu kolanowego
• Odczuwanie dyskomfortu podczas chodzenia

BADANIE LEKARSKIE

Podczas pierwszej wizyty lekarz przede wszystkim bada specyficzne testy i objawy. Zbiera także wywiad medyczny dotyczący urazu i historii poprzednich urazów. Podczas badania fizykalnego sprawdzane są wszystkie struktury kontuzjowanego kolana i porównywane do zdrowych struktur w drugim kolanie. Właściwie większość urazów więzadła krzyżowego przedniego może zostać zdiagnozowanych w drodze gruntownego badania lekarskiego, bez konieczności wykonywania badań dodatkowych.

Inne badania również mogą pomóc w potwierdzeniu diagnozy po badaniu fizykalnym, m.in.:

Badanie rentgenowskie RTG: choć to badanie nie wykaże żadnego uszkodzenia ACL, może jednak wykazać czy uraz jest powiązany ze złamaniem.

Rezonans magnetyczny (MRI): badanie stwarza lepszy obraz tkanek miękkich, takich jak więzadło krzyżowe przednie. Jednakże rezonans magnetyczny, nie jest zazwyczaj wymagany do rozpoznania istotnego uszklodzenia ACL.

LECZENIE

Leczenia zerwania ACL zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Na przykład, młody sportowiec uprawiający sporty zręcznościowe (np. tenis), najprawdopodobniej będzie wymagać operacji, aby bezpiecznie powrócić do sportu. Mniej aktywne, zazwyczaj starsze osoby, mogą być w stanie powrócić do codziennej sprawności bez operacji.

Leczenie nieoperacyjne

Leczenie bez operacji nie przywróci pełnej sprawności po zerwaniu ACL. Może ono być jednak skuteczne w przypadku osób starszych lub o niższym poziomie aktywności. Jeżeli nie doszło do całkowitego zniesienia stabilizacji, można zalecić proste nieoperacyjne sposoby leczenia zerwanego ACL, m.in.:

Orteza: zaleca się stosowanie ortezy, która pomoaga utrzymać stabilność kolana. Pacjentom zaleca się w początkowym okresie chodzenie z pomocą kul ortopedycznych, aby nie obciążać kolana. Przeczytaj więcej o wykorzystaniu ortezy w leczeniu - kliknij tutaj

Fizjoterapia: poczatkowo działa przeciobrzekowo. Gdy z kolana zejdzie opuchlizna, wdraża się program rehabilitacyjny. Określone ćwiczenia mają na celu przywrócenie pełnej ruchomości, wzmocnienie mięśni i przywrócenie wszystkich funkcji kolana.

Leczenie operacyjne

Rekonstrukcja więzadła. Większość zerwanych więzadeł krzyżowych przednich, nie jest możliwych do zszycia. Aby chirurgicznie naprawić ACL i przywrócić stabilność kolana, wymagana jest artroskopowa rekonstrukcja więzadła. Podczas operacji w miejsce zerwanego więzadła zostanie zaimplantowany specjalnie przygotowany przeszczep. Ten przeszczep służy następnie jako rodzaj rusztowania dla odbudowania nowego więzadła (tzw. przebudowa więzadła).

Przeszczep można uzyskać z kilku źródeł. Często pobierana jest środkowa część więzadła rzepki, które przebiega pomiędzy rzepką a kością piszczelową. Ścięgna mięśni tylnej części uda są także częstym źródłem przeszczepów. Rzadko używane jest ścięgno mięśnia czworogłowego uda, które biegnie od rzepki do uda.

Może być również wykonywany przeszczep od zmarłego. 

Stosowane są także tzw. sztuczne więzadła, które stopniowo coraz lepiej spełniają swoją funkcję. Mają swoje zalety (szybkość powrotu do aktywności, np. wyczynowego sportu) i wady (brak przebudowy, gorsze wyniki odległe).

Wszystkie metody mają swoje dobre i złe strony. Przy wyborze, duże znaczenie ma rozważenie z lekarzem ortopedą, który przeszczep w danym przypadku będzie najlepszy.

Po rekonstrukcji więzadła, minimum 6 miesięcy może potrwać, zanim sportowiec będzie zdolny powrócić do uprawiania sportu.

Procedura zabiegu: operacja rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego ACL jest wykonywana przy użyciu artroskopu wprowadzanego przez małe nacięcia skóry nad kolanem. Taka procedura lecznicza powoduje minimalny uszczerbek w tkankach, jest mniej bolesna i najmniej inwazyjna. Zabieg ten nie wymaga długiego okresu hospitalizacji i zapewnia szybsze odzyskanie sprawności.

Więzadło krzyżowe przednie ACL zazwyczaj nie jest rekonstruowane bezpośrednio po urazie. Często wykonuje się najpierw artroskopię kolana, w celu przygotowania stawu do rekonstrukcji. To opóźnienie stwarza szansę na powrót do możliwie pełnej sprawności i przygotowania mięśni przed operacją - na drodze rehabilitacji. Wykonanie rekonstrukcji ACL zbyt wcześnie znacznie zwiększa ryzyko artrofibrozy (ang. arthrofibrosis), czyli zwłóknienia w stawie lub utworzenia się zrostów w stawie, co grozi zmniejszeniem sprawności kolana nawet po operacji.

REHABILITACJA ACL

W zależności, czy leczenie obejmuje zabieg operacyjny, czy nie, rehabilitacja odgrywa istotną rolę w przywróceniu sprawności kolana do codziennej aktywności. Wdrożony program fizjoterapii może pomóc odzyskać siłę i ruchomość kolana. Dowiedz się jakie są podstawowe zasady do korych należy się stosować po zabiegu rekonstrukcji ACL.

Po przeprowadzonej operacji, fizjoterapia w pierwszej kolejności skupia się na przywróceniu zakresu ruchomości w stawie kolanowym. Po tym następuje program wzmocnienia mięśni okolicy kolana, aby chronić odbudowane więzadło. Ostatni etap rehabilitacji skupia się na często skomplikownym przygotowaniu do powrotu do określonego rodzaju sportu.

• Dowiedz się więcej o terapii osoczem bogatopłytkowym PRP z naturalnymi czynnikami wzrostu, kliknij tutaj
• W celu kwalifikacji do wykonania rekonstrukcji więzadła krzyzowego przedniego, przygotowania planu rehabilitacji lub leczenia zachowaczego, zapraszam na wizytę lekarską którą możesz umówić klikając tutaj
• Więcej o wykonywanych zabiegach możesz się dowiedzieć klikając tutaj